|
Derginin Adı:
|
Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi
|
|
Cilt:
|
2025/2
|
|
Sayı:
|
54
|
|
Makale Başlık:
|
Ahmedî’nin İskendernâme’sinde Burçlar: Klasik İslam Astronomisi ve Acâ’ibü’l-Mahlûkât’la Karşılaştırmalı Bir İnceleme
|
|
Makale Alternatif Dilde Başlık:
|
The Zodiac in Ahmedī’s Iskandarnāma: A Comparative Study with Classical Islamic Astronomy and Aja’ib al-Mahluqat
|
|
Makale Eklenme Tarihi:
|
28.12.2025
|
|
Okunma Sayısı:
|
0
|
|
Makale Özeti:
|
Bu makale, 14. yüzyıl klasik Türk edebiyatının önemli eserlerinden Ahmedî’nin İskendernâme adlı mesnevisindeki burçlara yönelik göndermeleri, kozmolojik ve edebî bağlamlarıyla incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada burçların tarihsel kökenleri, klasik İslam astronomisindeki konumları ve Ahmedî’nin metninde üstlendikleri işlevler ele alınmıştır. Giriş bölümünde astronomiye dair genel bir çerçeve sunulmuş, ardından İskendernâme’de geçen burc sözü ile 12 burcun yer aldığı beyitler analiz edilmiştir. Böylelikle hem şair hem de düşünür kimliği öne çıkan Ahmedî’nin konuyla ilgili tasavvurları üzerinden 14. yüzyıl İslam dünyasındaki astronomi bilgisi ortaya konmuştur. Karşılaştırma amacıyla ayrıca, 15. yüzyılda Osmanlı sahasında tercüme veya uyarlama olarak kaleme alınmış Acâ’ibü’l-Mahlûkât da incelenmiştir. Bu eser, aslında 13. yüzyılda Zekeriya el-Kazvînî tarafından yazılan orijinal metnin bir varyantı olup dönemin kozmolojik ve astronomi bilgilerini yansıtırken Bâtınî düşünce geleneği ile ilişkili unsurlar barındırmaktadır. Ayrıca eserin 10. yüzyıl astronomlarından Abdurrahmân es-Sûfî’nin Kitâbü Suveri’l-Kevâkibi’s-Sâbite “Sabit Yıldızların Görünümleri Kitabı” adlı çalışmasından yararlandığı bilinmektedir. Es-Sûfî, bu eserinde Batlamyus’un Almagest’teki yıldız kataloğunu Arapçaya uyarlamış, kendi gözlemlerini ekleyerek yıldızların konumlarını, parlaklıklarını ve mitolojik betimlemelerini sistematik olarak kaydetmiştir. Bu bağlamda, İskendernâme’deki burç tasvirleri ile Acâ’ibü’l-Mahlûkât’taki burç anlayışı karşılaştırmalı biçimde ele alınmış, ancak incelemenin odak noktasını edebî bir metin olarak İskendernâme’deki burç tasvirleri oluşturmuştur.
|
|
Alternatif Dilde Özet:
|
This article aims to examine the references to zodiac signs in Iskandarnāma, a mesnevi by Ahmedī and one of the significant works of 14th-century classical Turkish literature, within both cosmological and literary contexts. The study addresses the historical origins of the zodiac signs, their position within classical Islamic astronomy, and the functions they undertake in Ahmedī’s text. The introduction provides a general framework on astronomy, followed by an analysis of the term burc and the couplets mentioning the twelve zodiac signs in Iskandarnāma. In this way, the astronomical knowledge of the 14th-century Islamic world is revealed through the conceptions of Ahmedî, who stands out as both a poet and a thinker. For comparative purposes, Aja’ib al-Mahluqat, which was translated or adapted in the Ottoman realm during the 15th century, has also been examined. This work is, in fact, a variant of the original text written in the 13th century by Zakariyya al-Qazwīnī, reflecting the cosmological and astronomical knowledge of its time while containing elements associated with the Bāṭinī intellectual tradition. Furthermore, it is known that the work drew upon the Kitāb Suwar al-Kawākib al-Thābita “Book of Fixed Stars” by the 10th-century astronomer ʿAbd al-Raḥmān al-Ṣūfī. In this work, al-Ṣūfī adapted Ptolemy’s star catalogue in the Almagest into Arabic, adding his observations and systematically recording the stars' positions, brightness, and mythological descriptions. In this context, the zodiac descriptions in Iskendername and the zodiac conception in Aja’ib al-Mahluqat are examined comparatively; however, the primary focus of the study remains on the zodiac depictions in Iskandarnāma as a literary work.
|