|
Makale Özeti:
|
Arastırmanın Temelleri: Osmanlı klasik dönem sehirlerinin gelistirilmesi ve yenilenmesinde
vakıf müesseseleri önemli rolü oynamıstır. Bu itibarla özellikle sultan ve askerî sınıf(ulema, ümerâ)
mensuplarının kurdugu vakıflar, sehircilik açısından büyük bir boslugu doldurmustur. Osmanlı
sehirlerinde bir bölgenin temel yapı ihtiyaçlarının tespit edilmesinden sonra, orada yapılacak vakıf
yatırımına ya padisah veya diger hanedan mensupları, ya da imparatorlugun askerî sınıf mensupları
aracılık etmistir.
Arastırmanın Amacı: XV. yüzyılda Ankara sehir merkezinde askerî sınıfa mensup kisilerin
tesis ettikleri vakıfların, Osmanlı klasik dönem sehirciligi için ne anlam ifade ettigi sorusuna cevap
arayacaktır. XV. yüzyıl boyunca Ankara’da kurulan ümerâ vakıflarının hem sayıca fazla olması, hem
de vakıf yapılarının fizikî görünüm açısından abidevî eserler olarak dikkat çekmesi, bu yüzyılı ön
plana çıkarmaktadır.
Veri kaynakları: Ankara Ser’iye Sicilleri, Muhasebe Defteri, Evkaf Defteri, Nezaret Öncesi
Evkaf Defterleri ve Basmuhasebe Tasnifi Defteri.
Ana tartısma: Klasik dönemde kurulan müesseseler, sosyal ve meslekî açıdan askerî ve reaya
vakıfları olarak sınıflandırılmaktadır. Bu çalısmada, askerî sınıfın üyelerinden biri olan ümera/ehl-
örfün Ankara’daki vakıflarının Osmanlı sehirciligine yaptıgı katkı üzerinde durulacaktır.
Sonuçlar: XV. yüzyılın ilk yarısında Ankara’da kurulan ümerâ vakıfları daha çok toplumun
genel ihtiyaçlarını karsılamaya yöneliktir. Bu tür yapıların basında hamamlar, camiler, mescitler ve
imaret gelmektedir. XV. yüzyılın ikinci yarısında yani II. Mehmed’in hükümdarlıgı sırasında
Ankara’da olusturulan ümerâ vakıfları ise, sehirde öteden beri var olan sof ticaretinin kentsel alt
yapısının gelistirilmesine yöneliktir. Bu devirde sehir merkezinde bedesten, han, kervansaray ve
softan üretilen çesitli ürünlerin satıldıgı farklı bransta çalısan çarsılar meydana getirilmistir. Osmanlı
ümerasının çarsı merkezinde tesis ettigi yan yana sıralanmıs yapıları sayesinde, ticarî kesimin hem alt
yapısı gelistirilmis, hem de daha sonra bölgede kurulacak olan yeni binaların belli bir güzergâh
boyunca kurulmasına zemin hazırlamıstır.
|