|
Derginin Adı:
|
Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature
|
|
Cilt:
|
2019/5
|
|
Sayı:
|
3
|
|
Makale Başlık:
|
XVIII. YÜZYIL DİVAN ŞAİRİ ADLÎ VE YAYIMLANMAMIŞ KASİDELERİ
|
|
Makale Alternatif Dilde Başlık:
|
ADLİ, AN 18TH CENTURY DIVAN POET AND HIS UNPUBLISHED ODES
|
|
Makale Eklenme Tarihi:
|
11.02.2020
|
|
Okunma Sayısı:
|
1
|
|
Makale Özeti:
|
Kaynaklarda doğum tarihi ile ilgili herhangi bir bilgi bulunmayan Adlîʼnin asıl adı Mehmedʼdir. İstanbulʼda doğan
Mehmed Adlîʼnin babası, Yeniçeri Ocağı’nda kul kethüdalığı yapan Süleyman Ağaʼdır. Bundan dolayı şair, Süleymanzâde
Mehmed Adlî Efendi olarak tanınmıştır. İyi bir medrese tahsili gören Adlî; Hatice Sultan’ın kethüdası olduğu için Divan-ı
Sultanî hocası olmuş ve ahkâm eminliği, taşra kâğıt eminliği, küçük kale tezkireciliği, Divan-ı Hümayun’da yeniçeri
efendiliği, cizye muhasebeciliği, tersane eminliği, sâlis defterdarlığı ve Rikab-ı Hümayun katipliği gibi önemli devlet
kademelerinde görev yapmıştır. Nakşibendî tarikatına mensup olan şair; Emir Buharî Zaviyesi şeyhi Seyyid Feyzullah
Efendi, Nakşî ve Koca Mustafa Paşa Hankâhı şeyhi Alaeddin Efendi gibi üst düzey kişilerle tasavvufi sohbetlerde
bulunmuştur. 1156/1743-44 yılında İstanbulʼda vefat eden Adlî, Topkapı haricinde babasının mezarının yanına
defnedilmiştir. Sâlim Efendi, Tezkiretüʼş-Şu’arâʼsında şairin mürettep bir Divanʼa sahip olduğunu kaydetmektedir. Söz
konusu eser; Kütahya ili, Tavşanlı ilçesinde, Zeytinoğlu İlçe Halk Kütüphanesi, Zeytinoğlu Koleksiyonu’nda 43 Ze 333/6
numarada kayıtlıdır. Adlî; Sultan II. Mustafa, Selim Giray Han, Şeyhülislam Feyzullah Efendi, Rumeli Kazaskeri Yahya
Efendi, Reisülküttap Râmî Efendi, Rikab kaymakamı Osman Paşa ve Köprülüzâde Mustafa Paşa gibi dönemin önemli
şahsiyetlerine kasideler yazmıştır. Adlîʼnin Divanʼında en fazla kaside kaleme aldığı kişilerin başında ise Şeyhülislam
Feyzullah Efendi gelmektedir. Ancak Adlîʼnin, Şeyhülislam Feyzullah Efendi için yazdığı kasideler Divan’ı ile sınırlı değildir.
Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi Koleksiyonu 2843 numarada kayıtlı 170 varaklık bir kaside mecmuasında şairin
Divan’ında yer almayan iki kasidesi daha tespit edilmiştir. Bu çalışmada, Adlîʼnin hayatı, edebî kişiliği ve Divanʼı hakkında
bilgi verilecek ve ardından Şeyhülislam Feyzullah Efendi için kaleme aldığı kasidelerin metni sunulacaktır.
|
|
Alternatif Dilde Özet:
|
The real name of Adlî, whose date of birth is not given in sources, is Mehmed. Born in Istanbul, Mehmed Adlî’s father is
Süleyman Ağa, who served as a servant at the Janissary Quarry. The poet is, therefore, known as Süleymanzâde
Mehmed Adlî Efendi. Very well educated at a madrasah, Adlî became an instructor at Divani Sultani and served in some
governmental offices as a chief judge, a provincial paper-keeper, a biographer, a janissary master at Divan-ı Hümayun, a
jizye accountant, a shipyard security master, a salis bookkeeping and a Rikab-ı Hümayun clerk because he served Hatice
Sultan as a steward. The poet belonging to the Naqshbandi sect had mystical conversations with senior people such as
Seyyid Feyzullah Efendi, the sheikh of Emir Bukhari Zawiyah, Naqshi and Alaeddin Efendi, the sheikh of Koca Mustafa
Pasha Hankahi. Died in 1156/1743-44 in Istanbul, Adlî was buried next to his father’s grave at Topkapı graveyard. Sâlim
Efendi notes in Tezkiretüʼş-Şu’arâ that the poet has a chronologically ordered Divan. The work in question is registered at
Zeytinoğlu Collection at 43 Ze 333/6 at Zeytinoğlu District Public Library in Tavşanlı, Kütahya. Adlî wrote odes and poems
for such important figures of the period as Sultan II. Mustafa, Selim Giray Khan, Şeyhülislam Feyzullah Efendi, Rumeli
Kazaskeri Yahya Efendi, Reisülküttap Râmî Efendi, Osman Pasha Rikab and Köprülüzâde Mustafa Pasha. From among
the people for whom Adlî wrote the highest number of odes, Feyzullah Efendi comes first. However, Adlî’s poems for
Şeyhülislam Feyzullah Efendi are not limited to the Divan. In the Suleymaniye Library, Assad Efendi Collection 2843
recorded in a 170-leaf-kaside magazine, were identified two more of Adlî’s odes which are not included in the Divan. In
this study, some information will be given about Adlî’s life, literary personality and his Divan. Afterwards, the text of the
oeuvres written for Şeyhülislam Feyzullah Efendi will be presented.
|