|
Derginin Adı:
|
Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature
|
|
Cilt:
|
2017/3
|
|
Sayı:
|
1
|
|
Makale Başlık:
|
KLASİK TÜRK EDEBİYATI METİNLERİNDE “GÖZGÜ” KELİMESİNİN KULLANIMINA DAİR
|
|
Makale Alternatif Dilde Başlık:
|
REGARDING THE USAGE OF WORD “GÖZGÜ” IN CLASSICAL TURKISH LITERATURE TEXTS
|
|
Makale Eklenme Tarihi:
|
11.06.2017
|
|
Okunma Sayısı:
|
1
|
|
Makale Özeti:
|
Klasik Türk edebiyatı, Türkçe, Arapça ve Farsça kelime zenginliğiyle karşımıza çıkan bir edebiyat geleneğidir. Bu geleneğin
uzun süreli olması, birçok kelimenin kullanılmasına veya kullanımdan düşmesine sahne olmuştur. Ancak hâlâ yüzyıl sözlükleri
hazırlanmadığı için bu durum, bu edebiyat geleneğinde takip edilememektedir. Hangi sözcüğün hangi yüzyılda hangi
anlamda kullanıldığı hâlâ belirsizdir. Yüzyıl sözlüklerinin veya metin sözlüklerinin ilk projesi “metinbankası”dır. Bu projeyle
birçok kelimenin hangi şairin divanında ne şekillerde kullanıldığı görülebilmiştir. Bu bağlamda ikinci proje ise “TEBDİZ”dir. Bu
projeyle Türk edebiyatının bağlamlı dizini hazırlanmaya başlanılmış, böylelikle kelimelerin sözlüklerde yer almayan
anlamlarının ortaya çıkarılması hedeflenmiştir. Bu projelere başka bir bakış açısı, gözgü kelimesinde denenmeye
çalışılacaktır. Gözgü yani ayna’nın klasik Türk edebiyatı metinlerinde ne zaman kullanıldığı, hangi yüzyıllarda hangi Türk
coğrafyalarında kullanımdan kalktığı gösterilmeye çalışılacaktır. Klasik edebiyat metinlerinde yer alan bu kelimenin içerik
olarak gönülle birlikte kullanılışı ve niçin bu kelimeyle benzerlik kurulduğu belirli hadisler çerçevesinde tartışılacaktır.
Böylelikle bir kelimeden hareketle bir edebiyat geleneği çizgisinden ne şekilde yer aldığı takip edilecektir. Uzun soluklu bir
edebiyat geleneği olan klasik edebiyat şüphesiz ki binlerce kelimeyi barındırmaktadır. Her ne kadar Farsça ve Arapça
kelimelerin imlâsında ne gibi değişiklikler olduğu takip edilemese de en azından Türkçe kelimelerde etimolojik sözlükler
taranarak bir belirlilik sağlanması gerekliliği görülecektir.
|
|
Alternatif Dilde Özet:
|
Classical Turkish Literature is literature tradition with the richness of Turkish, Arabic, and Persian vocabulary. That this
tradition is long termed paved the way for the usage of many words or being discarded from usage. However, as century
dictionaries have not been prepared yet, this situation cannot be followed in literature tradition. It is still vague which word
was used in which century for which purpose. “metinbankası” is the first project for century dictionaries or text dictionaries.
With this project, it became possible to figure out how words were used in which poet’s divan. The second project in this
regard is “TEBDİZ”. With this project index with a context started to be prepared and therefore, it was aimed to reveal the
meanings of words which were not mentioned in texts. Another perspective to these projects will be tried on the word
“gözgü”. It will be tried to be shown when the word “gözgü” in other words mirror was used in Classical Turkish Literature
texts and in which centuries and which Turkish geographies it was discarded from usage. Existing in Classical Turkish
Literature texts, the usage of this word with heart and why it was resembled to this word will be discussed within the
framework of some hadiths. Therefore, with reference to a word, it will be followed how it took place in a tradition of a
literature line. Classical Literature, which is a long termed literature tradition, definitely includes thousands of words.
Although it cannot be followed what kinds of changes have been in the spelling of Arabic and Persian words and written in
accordance with its original, a necessity to provide certainty by scanning etymological dictionaries for Turkish words will be
seen.
|